NEDERLAND - In het Nationaal Holocaust Museum is een bord te zien dat tijdens de Tweede Wereldoorlog op veel plekken in ons land hing. ‘Joden niet gewenst’ staat erop. Deze borden moesten vaak op last van de bezetter bij winkels en cafés worden opgehangen. Er waren ook Nederlanders die zo’n bord uit eigener beweging ophingen. Enkele weken na 7 oktober 2023 kreeg een Joods kind van één van zijn niet-Joodse klasgenootjes een tekening mee naar huis. Daarop stond Adolf Hitler getekend, met een pistool erbij.


Antisemitisme is geen incident maar een eeuwenoude vorm van racisme die, als we niets doen, van generatie op generatie wordt doorgegeven. De Holocaust is de extreme consequentie van het uitsluiten van mensen op basis van hun afkomst. De Holocaust leert ons dat we ons altijd moeten verzetten tegen elke vorm van discriminatie en racisme. Antisemitisme is na de Tweede Wereldoorlog nooit weggeweest, maar stak al in de jaren voor 7 oktober 2023 vaker de kop op. Dat gebeurde op verschillende manieren en kwam uit veel verschillende hoeken van de samenleving. Rondom de coronacrisis hebben we bijvoorbeeld gezien dat complotdenkers maar al te vaak anti- Joodse stereotypen gebruiken en zelfs zijn veroordeeld voor het bagatelliseren van de Holocaust. Na 7 oktober is het aantal antisemitische incidenten nog meer toegenomen. De statistieken zeggen het, maar wij wisten het al uit de contacten die wij met onze Joodse inwoners onderhouden. Online, op straat, in de klas, op de sportvereniging en bij onze universiteiten en hogescholen: overal ervaren Joodse stad- en dorpsgenoten anti-Joodse intimidatie en agressie.

Het recent opgelaaide antisemitisme houdt verband met de geweldsexplosie in het Midden- Oosten. Wij hebben met afschuw de terreuraanslag door Hamas op 7 oktober gadegeslagen. Wij gruwen van de gigantische aantallen burgerdoden in Gaza. Kritiek op de Israëlische regering is geen antisemitisme. Maar Joodse mensen verantwoordelijk houden voor het handelen van die regering, alleen omdat zij Joods zijn, is dat wel. Joodse mensen intimideren, uitschelden of zelfs fysiek aanvallen is antisemitisch en strafbaar. Wij staan pal voor de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om te demonstreren, maar wij accepteren geen antisemitisme.

Wij schrijven deze brief niet alleen als gezagsdragers en wetshandhavers. Wij schrijven deze brief ook als de eerste burgers van onze gemeenten. In die rol roepen wij onze medeburgers op om rekening te houden met elkaar. Om niet de grenzen van het toelaatbare op te zoeken. We vragen onze medeburgers om geen leuzen te gebruiken die anderen kwetsen en intimideren. Om geen ongepaste vergelijkingen met de Holocaust of het nazisme te maken die overlevenden intens veel pijn doen. Wij spreken ons uit als we zien of horen dat onze Joodse medeburgers geïntimideerd worden of als er anderszins morele grenzen worden overschreden, ook als die niet strafbaar zijn.

In veel steden zijn er Joodse mensen, vaak met familie in Israël, Palestijnen die in grote angst leven om hun dierbaren en anderen met sterke betrokkenheid bij het conflict die met elkaar in gesprek blijven. Soms ondanks heftige meningsverschillen. Wij zijn ongelooflijk trots op die inwoners. Zij zaaien vrede in onze samenleving. Laten we die kwetsbare vrede niet vertrappen. Laten we ons blijven verzetten tegen elke vorm van discriminatie en racisme. Deze weken zijn in alle Nederlandse steden en dorpen vele vrijwilligers bezig met de voorbereidingen voor het herdenken van onze doden op vier mei en het vieren van onze vrijheid op vijf mei. Wij roepen al onze inwoners op om respect te hebben voor die belangrijke en waardevolle traditie.



Aart, H. van Loon op Zand
Aboutaleb, A. Rotterdam
Adriaansen, S. Woensdrecht
Agricola, K. Dantumadiel
Alssema, D. Gilze en Rijen
Anink, L. Zwijndrecht
Arends, B.R. Westland
Ausems, S. Waalwijk
Bakermans, M. Dongen
Baltus, M. Lelystad
Basten-Boddin, C. van Beek
Bats, R. Steenwijkerland
Beenakker, J. Krimpenerwaard
Belt, R. van den Steenbergen
Bengevoord, J. Winterswijk
Bennekom, R. van Bunnik
Benthem, R. van Eemnes
Bergman, D. Beuningen
Bergsma, R. Coevorden



Beukering-Huijbregts, M.J.T.G. van

Nieuwegein



Bezuijen, M.J. Zoetermeer
Bijl, J. Schiedam
Bijsterveldt, M. van Delft
Bilder, E. Zwartewaterland
Binnendijk, F. Heemstede
Blanksma, E. Helmond
Bleker, R. Enschede
Blom, C. Nunspeet
Boer, R. de Landgraaf
Boer, Y. Laarbeek
Boersma, J. W. Alblasserdam
Bolding, H.J. Het Hogeland
Bolsius, L.M.M. Amersfoort
Bonsen, M. Koggenland
Boog, E. Diemen
Bos, C. van den Goes
Bosch, M. van den Bladel
Bouman, A. Opsterland
Boumans, M. Doetichem
Bouwmeester, G.J. Leusden
Bree, J. van Geldrop-Mierlo
Breukelman, M. Hoogeveen
Broekers-Knol, A. Bloemendaal
Broekhuizen, H. Twenterand
Bronsvoort, A. Oost Gelre
Brouwer, O. Achtkarspelen
Bruggencate, M. ten Heiloo
Bruls, H. Nijmegen
Buijs, M. Oosterhout
Buijs, W. Oss
Buma, S. Leeuwarden
Buter, G. Deurne
Cazemier, R. Terschelling
Clermonts-Aretz, M. Meerssen
Daalen, H. van Ermelo
Dales, F. Velsen



Dam, R. van Hollands Kroon
Dassen-Housen, P. Kerkrade
Delhez, M. Veldhoven
Delissen, W. Peel en Maas
Depla, P. Breda
Dijkman, P. Drechterland
Dijksma, S.A.M. Utrecht
Dijksterhuis, G. Borsele
Dijsselbloem, J. Eindhoven
Divendal, M. De Ronde Venen
Domburg, P.J.M. van IJsselstein
Doornenbal-van der Vlist, P. Renswoude
Driel, M. van Papendrecht
Duijn, R.J. van Nieuwkoop
Ederveen, A. Valkenswaard
Eert, C.F. van Rheden
Egmond, J. van Reimerswaal
Eijbersen, J. Hellendoorn
Elsen, C. van den Boekel
Erk, A. van Hillegom
Erve, S. van ‘t Lochem
Extel-van Katwijk, A. van Asten
Fokkens, A. Heerenveen
Fränzel, M. Middelburg
Fröhlich, S. Vijfheerenlanden
Gebben, J. Tietjerksteradiel
Geldhof, J. Ouder-Amstel
Gent, I. van Schiermonnikoog
Geurts J. Maasdriel
Geurts, E. Beekdaelen
Giessen, P. van der Hendrik-Ido-Ambacht
Graaf, L. de Lopik
Gradisen, W. Mook en Middelaar
Grauss, M.K.A. Bodegraven-Reeuwijk
Groep, M. van de Bunschoten
Groot, R. T. de Noordoostpolder
Grootenboer, A. Goeree-Overflakkee
Grootheest, G. van Culemborg
Halsema, F. Amsterdam
Hartskamp de Jong, P.J. van Montfoort
Haseloop, T. Oldebroek
Heegde, H. ter Gooise Meren
Heerts, T. Apeldoorn
Hees, W. van Heusden
Heijkoop, D. Hardinxvel-Giessendam
Heijningen, E. van Hoeksche Waard
Heijstee-Bolt, A. Kaag en Braassem
Heiliegers, P. Uithoorn
Heldens, T. Heeze-Leende
Helmer, R. Wijchen
Hengel, G. van den Opmeer
Hessels, J. Echt Susteren
Hieltjes, H. Duiven
Hillenaar, W. Maastricht
Hoek, J. van der Schouwen-Duiveland
Hofland, A. Raalte
Hoogendoorn, A. Midden-Groningen
Hoogtanders, Y. Roermond
Hoon-Veelenturf, M. de Baarle-Nassau
Horn, T. Epe
Houben, W. Voerendaal
Houdt, J. van Rijssen-Holten
Hout, A.J. van Westervoort
Hoytink-Roubos, P.H. Overbetuwe
Isabella, G.P. Houten
Jaeger, W Zutphen
Jaensch, E.R. Oegstgeest
Jager, R. Westerveld
Jansen op de Haar, C. Kapelle
Jansen-van Harten, M. Woudenberg
Janssen, H. Oisterwijk
Jense-van Haarst, I. Hulst
Joon, J. Harderwijk
Joosten, J. Dinkelland
Jorritsma, P. Voorst
Kalfs, N. Lingewaard
Kampen, M. van Schagen
Kate, J. ten Staphorst
Kats, K.J.G. Veenendaal
Keijzers, J. Oirschot
Kessel, R. van Cranendonk
Klaassen, L. Westerwolde
Kok, G.J. Losser
Kolff, W. Dordrecht
König, R. Deventer
Korteland, R. Meppel
Korthuis, S. Veendam
Kottelenberg, J. Neder Betuwe
Kramer, J. Noardeast Fryslân
Krijnen, A. Eijsden-Margraten
Kuin, J. Pekela
Laak, B. op de Nederweert
Lambooij, H. Putten
Lamers, C. Capelle aan den IJssel
Lange, L. de Wassenaar
Lange, L. de Landsmeer
Langenacker, J. Zeist
Lenthe, E. van Dalfsen
Leunessen, H. Vaals
Leurs-Mordang, M. Stein
Lichtenberg, E. Altena
Loo, W.J.H.M. van der Almere
Lugthart, B. Pijnacker Nootdorp
Luteijn, J. Krimpen aan den IJssel
Luyten, A. Heemskerk
Maaren, P. van Zaltbommel
Maasdam- Hoevers, M. Oude IJsselstreek
Man, M. de Bernheze
Marcouch, A. Arnhem
Meer Mohr, M. van der Rucphen
Meerts, I.P. Wijk bij Duustede
Meeuwisse, L. Noord-Beveland
Meijden, F. van der Tiel
Meijer, N. Huizen
Meis, L. Doesburg
Melissant, R. Gorinchem
Merrienboer, E. van Terneuzen
Metz, R.T. Soest
Meygaarden, R. van Boxtel
Michel de- Jong, J. Wormerland
Midden, H. van Roosendaal
Mikkers, J. ’s Hertogenbosch
Minses, J. Heumen
Moerkerke, A. J. Moerdijk
Mol, N. Laren
Molkenboer, V.J.H. Woerden
Moolenburgh, D. Zandvoort
Moorman, M. Land van Cuijk
Mortel, R. van de Vught
Mulder, M. Bergen op Zoom
Naafs, G.F. Utrechtse Heuvelrug
Nadort, A. van de Weststellingwerf
Nauta, E. Hof van Twente
Neerbos, V. van West Maas en Waal
Nieuwenburg, J. Hoorn
Nieuwenhuizen, E.J. Waddinxveen
Nieuwenhuizen, I. De Wolden
Nieuwland, S. Uitgeest
Noordemeer, F. Midden-Delfland
Offinga, M. Hardenberg
Oosten, F. van Nissewaard
Oosterhout, E. van Emmen
Oosterveer, M. Aalst-Waalre
Oosterwijk, C.A. Ridderkerk
Oostrum, J. van Berkelland
Ostendorp, H.M. Buren
Otters, S. Son en Breugel
Oude Kotte, G. Aalsmeer
Out, M. Assen
Pas, H. van der Maashorst
Pierik, J. Borne
Pijl, M. Medemblik
Poepjes, S. Olst-Wijhe
Pol, M. Texel
Polak, M. Oostzaan
Poorter, M. Dijk & Waard
Poppens, T. Amstelveen
Postma, A. Tubbergen
Potters, S.C.C.M. De Bilt
Prevoo, D. Valkenburg
Prinsen, O. Heerde
Ramaekers, N. Gulpen-Wittem
Rauner, M. Bergen (L)
Rehwinkel, P. Voorne aan Zee
Reijke, B. de Blaricum
Reinders, A.J.T.H. Stichtse Vecht
Rensen, G.G.J. Maassluis
Rhee-Oud Ammerveld, C.A.A. van Rhenen
Rijpstra, J. Smallingerland
Rijswijk, L. van Zevenaar
Rijt-van der- van der Kruis, W. Brunssum
Röell, M.A. Baarn
Roks, B. Halderberge
Ronnes, E. Sint Michielsgestel
Rooij, K. van Meierijstad
Roozendaal, J.N. Elburg
Rouwe, S. de Kampen
Rumund, G. van Brummen
Sahin, H. Rijswijk
Sanderse, M. Hattem
Schaap, A. Renkum
Scheepers, S. Simpelveld
Schelberg, S. Hengelo
Schmalschläger, D. Leudal
Schneider, R. Barendrecht
Schneiders, D. Maasgouw
Scholten, A. Venlo
Scholtze, B. Drimmelen
Schouten, A. Alkmaar
Schouwenaar, F. Veere
Schrier, M. Vlieland
Schuiling, K. Groningen
Schuitmaker, L. Alphen-Chaam
Schuurmans, M. Haarlemmermeer
Segers, T. Molenlanden
Selm, E. van Purmerend
Sengers, S. Druten
Seton, J. Borger-Odoorn
Sijbers, M. Tholen
Sikkema, C. Y. Oldambt
Sjerps, I. Harlingen
Slinkman, M. Berg en Dal
Sloots, K. Stadskanaal
Smid, K. Noordenveld
Smit, M. Beverwijk
Snijders, P. Zwolle
Spies, L. Alphen aan den Rijn
Spruit, L. Lisse
Stadt, P.H. van de Lansingerland
Stapelkamp, A. Aalten
Stappershoef. M. van Goirle
Starmans, M. Etten-Leur
Stemerdink, N. Voorschoten
Stoel, L. P. Ameland
Stoop, S. West Betuwe
Struik, T. Leiderdorp
Tak, J. van der Barneveld
Tap, B. Castricum
Tas, M. van der Bronckhorst
Teunissen, H Gennep
Teunissen, M. Scherpenzeel
Thijsen, M. Tynaarlo
Tigchelaar, D. Wierden
Tillaar, B. van den Vlissingen
Toorenburg. M. van Nuenen
Top, G. van den Hilversum
Trigt, FQ.A. van Zoeterwoude
Tuuk, A. van der Westerkwartier
Ubachs, H. Best
Uitdehaag, M. Venray
Veenstra, F. De Fryske Marren
Veld, M. van het Almelo
Velden, P.J. van der Leiden
Ven, A. van de Reusel-De Mierden
Verheijen, H. Sittard-Geleen
Verheijen, M. Wijdemeren
Verhoeve, P. Gouda
Verhulst, L.J. Ede
Verkleij – Eimers W.J.A. Noordwijk
Vermeulen, F. Wageningen
Vermue, J. Zundert
Vermue, M. Sluis
Visser, B. Eemsdelta
Visser, C.J. Katwijk
Vlecken, R. Weert
Voskuil, L. Bergen NH
Vostermans, B. Beesel
Vries, D.C. de Oudewater
Vries, H. de Montferland
Vries, J. de Sudwest Fryslân
Vries, J. de Sliedrecht
Vroom, M. Leidschendam Voorburg
Vroomen, H. Ommen
Waanders, M. Waadhoeke
Weber, J.F. Zuidplas
Weele, M. van der Waterland
Welman, P. Oldenzaal
Welten, R. Haaksbergen
Werkman, J. Ooststellingwerf
Westmaas, J.C. Urk
Weststeijn, E. Roosendaal (gld)
Weterings, T. Tilburg
Wever, R. Heerlen
Weys, E. Hilvarenbeek
Wienen, J. Haarlem
Wietze Hiemstra, A Aa en Hunze
Witte, J.G.H. de Albrandswaard
Witte, M. Geertruidenberg
Wortelboer, R. Stede Broec
Wouters, W. Eersel
Zanen, J. van Den Haag
Zuijlen, E. van Enkhuizen
Zwiers, J. Midden-Drenthe